Binnen de kinderopvang zien we veel verschillende uitingen van gedrag. Het ene gedrag vinden we leuk en gezellig, maar soms zien we ook gedrag dat minder gewenst is. Een voorbeeld van minder gewenst gedrag is bijten.
Bijten is normaal gedrag en komt bij kinderen onder de 4 jaar veel voor. Meestal is er rond de leeftijd van 2 jaar een piek in het bijtgedrag te zien. Jonge kinderen gebruiken hun mond om te eten en drinken en om te ontdekken hoe de wereld om hen heen eruit ziet en werkt. Wanneer er tandjes doorkomen, hebben kinderen ook sterk de behoefte om iets te doen aan hun pijnlijke tandvlees en hierdoor zetten ze overal hun tanden in. Naast deze redenen, kunnen kinderen ook (gaan) bijten omdat ze nog niet kunnen praten, uit zelfverdediging, om controle te hebben over een situatie, om aandacht te krijgen van een ander kind of volwassene, omdat ze zich niet veilig voelen, liefdesbeetjes (van knuffelen naar bijten) of juist om contact willen maken of vanwege frustratie, innerlijke spanning of stress (bijvoorbeeld door veranderingen in zijn of haar omgeving). Kinderen hebben niet altijd alle tools al in huis om hun gevoel te uiten op een geaccepteerde manier en bijten soms letterlijk van zich af.
Kleine bijters: Het leerproces van empathie bij peuters
Kinderen van deze leeftijd hebben ook nog niet altijd het inzicht in wat een ander voelt of denkt. Ze hebben dus niet altijd door dat bijten zeer doet bij een ander of kunnen zich niet verplaatsen in de pijn die een ander voelt. Rond 15 maanden leren kinderen principes en kunnen ze gaan begrijpen dat dingen niet mogen, zoals bijten. Kinderen hebben op die leeftijd (meestal) nog geen geweten, dus kunnen ze de regel ‘bijten mag niet’ nog niet onthouden als de volwassene uit het zicht is. Goed in de buurt blijven is dus erg belangrijk!
Wat doe je niet als een kind bijt?
Boos worden of straffen. Dat klinkt misschien tegenstrijdig en is in de praktijk soms echt heel lastig uit te voeren, maar als de reden van het bijten niet helemaal bekend is, of als een kindje bijt vanuit een onveilig gevoel of vanuit frustratie, kan het gedrag alleen maar erger worden. Soms gaan ze ook door de aandacht die ze krijgen door met bijten, ze gaan dan het gedrag herhalen omdat er voor hen een positieve reactie volgt (namelijk de aandacht).
Wat doe je dan wel?
Je stopt het gedrag door het bijtgedrag te benoemen en af te wijzen. Wanneer je denkt dat er een onveilige situatie is, haal je het kindje letterlijk uit de situatie door het op te pakken en even ergens anders neer te zetten. Je keurt het gedrag af, niet het kind! Daarnaast is het belangrijk om te benoemen wat je ziet en om een alternatief gedrag te verwoorden of voor te doen. Dus bijvoorbeeld: “Ik zie dat je heel graag een stukje appel wil. We bijten niet, dat doet zeer. Je kan het vragen door je hand uit te steken, kijk maar, zo doe je dat. Mag ik een stukje appel?” Door het gedrag te verwoorden en een alternatief aan te bieden, leer je het kind wat wél wenselijk is. Uiteraard beloon je dit gedrag uitbundig als je het ziet. (Let op: beloon het gedrag, niet het kind! Dus: “ik zie dat je je hand uitsteekt, wil je een stukje appel? Wat heb je dat mooi gevraagd!” in plaats van “Goed zo“).
Uiteindelijk is het doel om het kind de tools aan te bieden om hetgeen wat hij of zij graag wil, op een gewenste manier te kunnen bereiken. Ofwel omdat het kindje de taal beter gaat beheersen, ofwel door het kind te leren iets op een andere manier te laten weten.
